Inleiding
Het thema toerisme in OCF 2.0 wordt op dit moment uitgewerkt aan de hand van de DESTEP methode. Deze methode komt uit de marketing wereld en wordt gebruikt om de omgeving van een organisatie of branche in kaart te brengen. Prima geschikt dus voor een trendanalyse of toekomst verkenning.
De zes thema’s van DESTEP worden uitgewerkt vanuit het wensbeeld van een duurzame samenleving in 2035, waarin toerisme een groeimarkt is gebleven. De mens heeft al sinds de oertijd een behoefte om haar omgeving te verkennen, en deze behoefte bestaat in onze opinie in 2035 zo mogelijk nog meer als in 2010.
Vanuit deze gedachte werken verschillende teamleden aan de DESTEP thema’s. Een heel korte samenvatting van de tot nog toe besproken trends op de zes onderwerpen, vanuit mijn persoonlijke interpretatie:
Demografie
Nederland in 2035 heeft te maken met een andere samenstelling van de bevolking in 2010. Dit geldt voor de eigen bevolking, maar ook voor die van de bezoekende toerist. Traditionele grote toeristenlanden als Duitsland en de VS worden vergezeld door toeristen uit ‘nieuwe’ economieën, zoals de BRIC landen.
Het belangrijkste verschil tussen de bevolkingsopbouw in 2035 vergeleken met 2010 is het grotere aandeel van ouderen. In 2035 zal ruim een kwart van de bevolking ouder zijn dan 65 jaar. De toerisme industrie zal veel meer dan in 2010 moeten zijn ingericht op deze groep inkomende en uitreizende toeristen. Daarnaast zal – door andere dan demografische omstandigheden – de vraag naar toeristische en recreatieve producten en diensten veel diverser zijn dan in 2010. Er ontstaan veel nieuwe niches, voor veel specifiekere, kleinere doelgroepen. Denk hierbij aan ouderen, maar ook aan singles en allochtonen.
Economie
Niemand weet hoe de economie er in 2035 bijstaat. Het lijkt er echter op dat normale conjunctuur en Kondratieff curven de komende 25 jaar een rol blijven spelen. Het lijkt er ook op dat het toerisme een veerkrachtige sector blijft, die weliswaar de ups en downs van de wereldeconomie volgt, maar beter bestand is tegen crises dan sommige andere sectoren. Het blijft ook een groeimarkt, met een alsmaar toenemend aantal mensen dat in staat is om te gaan reizen. Toerisme is in veel landen een belangrijk deel van de economie, dat door de politiek in de juiste banen moet worden geleid om een duurzame (!) bijdrage te kunnen blijven leveren.
Sociaal-cultureel
Mensen hebben een toenemende behoefte aan ontspanning en sociale interactie. Globalisering – wereldwijd menselijk contact – is een belangrijk element van duurzaamheid. Virtuele ontmoetingen kunnen de behoefte aan onderling contact maar gedeeltelijk invullen, dus mensen blijven reizen om familie en vrienden te ontmoeten.
Ook op dit vlak zullen nieuwe producten moeten worden ontwikkeld om een grotere verscheidenheid aan wensen te kunnen invullen. Virtueel toerisme bestaat anno 2010 nog nauwelijks, maar zal in 2035 een (klein?) deel van de markt invullen. Ook (nu nog) buitenissige producten als space tourism zullen dan gegroeid zijn, al verwachten we dat dit segment ook in 2035 nog maar heel marginaal zal zijn.
Een gevolg van de globalisering en virtuele gemeenschappen zal zijn dat vriendenkringen internationaler en diverser zullen worden. Lokatie is steeds minder een bindende factor tussen mensen, in het voordeel van interesses, hobbies, politieke overtuigingen, etc. Om elkaar te ontmoeten zal (naast een heel sterke groei in online/virtuele ontmoetingen) meer worden gereisd, naar veel diverser bestemmingen dan nu het geval. De markt van familie- en vriendenbezoeken zal zorgen voor veel breder vertakte, breder gespreide en diverser toeristenstromen.
Technologie
In ons wereldbeeld zullen technologische innovaties een groot deel van de behoefte aan een duurzame samenleving moeten invullen. Nieuwe duurzame energiebronnen, nieuwe transportmogelijkheden, vernieuwende informatietechnologie. Het is in 2035 eenvoudiger voor toeristen om thuis weg te zijn (in een virtuele wereld), maar ook om ver weg thuis te zijn (via always-on breedband verbindingen). Werk en prive zijn minder plaatsgebonden. Informatie en communicatie zijn altijd en overal beschikbaar. Toerisme is in 2035 niet ‘vervangen’ door virtueel toerisme, het is wel een belangrijk nieuw segment.
We kiezen er in ons scenario echter niet voor om toerisme in 2035 volledig virtueel te laten zijn. In onze mening bestaat er ook over 25 jaar een grote behoefte om mensen en plaatsen fysiek te bezoeken. Weer en klimaat blijven belangrijk voor bestemmingskeuze, iets waar technologie nog weinig aan kan veranderen.
Technologie kan echter wel zorgen voor een grotere beschikbaarheid van lokale belevenissen. Ook in 2010 kan men skiën in Dubai en kun je in Burgers Zoo door het regenwoud of de woestijn wandelen. Het aanbod van dergelijke niet-natuurlijke belevenissen zal over 25 jaar nog groter zijn, gedreven door een toenemende vraag naar bijzondere ervaringen. Hieronder kunnen ook themaparken en themarestaurants worden verstaan.
Dit geldt niet alleen voor de binnenlandse toerist, die een dagje regenwoud wil meemaken, maar ook voor de inkomende toerist die op zoek is naar snel verdwijnende historische en culturele ‘authenticiteit’. Dus ook themaparken zoals het Zuiderzeemuseum, de (Unesco-beschermde) binnenstad van Amsterdam (terug naar zoals het was rond 1650), het centrum van Volendam en de Zaanse Schans zijn goede voorbeelden. In 2035 zullen we veel meer van dergelijke niet-authentieke ‘authentieke’ belevenissen voor de toerist hebben ontwikkeld. Is het nep of is het echt? En maakt dat anno 2035 nog heel veel uit?
Ecologie
Er zijn in 2010 veel ecologische scenario’s denkbaar. In ons wensbeeld heeft de mensheid echter gekozen voor een duurzamere samenleving. Ook toerisme is anno 2035 100% duurzaam. De ecologische voetafdruk van toeristen is in 2035 verwaarloosbaar klein. Er is een balans gevonden tussen een duurzaam beheer van planet en people en de behoefte van mensen om te reizen. Toerisme is niet weg te denken, maar is niet langer een negatieve druk op milieu, biodiversiteit en lokale economie en cultuur.
Een duurzame relatie tussen toerisme en ecologie vergt (mijns inziens) drie zaken:
1) Bewustwording. De toeristische consument moet zich veel meer dan nu bewust worden van zijn/haar ecologische voetafdruk. Uiteraard gaat dit verder dan alleen toerisme. Deze bewustwording geldt eigenlijk voor alles wat mensen doen: wonen, werken, vervoer, etc. Hier is een belangrijke rol weggelegd voor de overheid, door onderwijs en voorlichting en door regelgeving. Maar ook de aanbieders kunnen hier een rol spelen, door de consument bewust te maken van de consequenties van vakantie/reiskeuzes: bestemming, vervoer, accommodatie, activiteiten, maar ook alternatieven en (nu nog) compensatiemogelijkheden aan te bieden.
2) Grote technologische ontwikkelingen die de ecologische footprint van (toeristen) transport mogelijk maakt. Duurzaam vliegen, duurzaam grondtransport, duurzame cruiseschepen, duurzame hotels en voedsel. Deze zijn onmisbaar voor de toeristenmarkt, en zullen in 2035 moeten zijn gerealiseerd. Het is niet realistisch te denken dat toeristen in 2035 niet meer zullen (willen) vliegen, varen, rijden en consumeren. Om dit ecologisch in goede banen te leiden zullen al deze producten duurzaam moeten worden gemaakt.
3) Regulering van toeristenstromen. Overheden over de hele wereld zullen grenzen van toerisme moeten vastleggen. Waar moet toerisme worden gestimuleerd, waar moet het worden beperkt? En wat voor soort toeristen willen we op welke bestemmingen aantrekken? Overheden kunnen toerisme echter niet botweg stoppen. Toerisme zal in 2035 een grotere markt zijn dan in 2010. Dit kan alleen duurzaam worden als overheden helpen dit in goede (duurzame) banen te leiden.
Overigens kreeg ik op Hyves een aardige reactie van het OCF 2.0 water-team op dit deelthema. Zij beschreven (volgens mij vooral als grap) dat in 2035 alleen de Euromast nog boven het water zou uitsteken en alle Nederlanders in opvangkampen in hoger gelegen gebied zouden wonen. Persoonlijk denk ik dat wij in ons scenario moeten uitgaan van sterke dijken en dat Nederland (om te wonen en als toeristische bestemming) in haar huidige omvang in 2035 nog gewoon zal bestaan…
Politiek
Politiek is een moeilijk voorspelbare factor. Het is maar de vraag of de relatief stabiele politieke ontwikkeling tussen 1985 en 2010 zich op gelijke wijze herhaalt tussen 2010 en 2035. De wereldwijde kenniseconomie stelt anno 2010 al andere eisen aan democratische processen dan in 1985. Dit zal in 2035 nog veel sterker het geval zijn. Kennis is macht en juist die kennis wordt steeds eenvoudiger voor steeds meer mensen beschikbaar. Het is moeilijk te voorspellen welke kant het opgaat, maar we gaan uit van het positieve. Een duurzame wereldwijde samenleving, bestuurd door een verstandige overheid, wat dat ook moge betekenen. De deuren voor wereldwijd toerisme staan in ons beeld in 2035 in elk geval verder open dan in 2010.